Andere tijden in Peelland
Aanverwante artikelen
Oudjaar 2005 moesten we een seconde langer wachten, voordat het nieuwe jaar 2006 begon. Niemand zal er een punt van gemaakt hebben, want dat is zo’n tel niet waard. Die seconde geeft echter wel aan, dat tijd een serieuze aangelegenheid is. En het is maar goed, dat door de eeuwen heen de tijd meer en meer gestandaardiseerd is. Gaan we vijf tot zes eeuwen terug, dan komen we in Peelland indrukwekkender tijdgaten tegen dan een seconde.
Want wat te zeggen van het feit, dat in Deurne vijfhonderd jaar geleden van 31 december op 1 januari het nieuwe jaar 1506 aanbrak, terwijl Asten en Someren er nog honderd en een dag op moesten wachten? Daar werd het op 12 april pas 1506. Dit verschil was enkele eeuwen de werkelijkheid voor het nieuwe jaar in Deurne of dat in Asten en Someren. Elke plaats hield een eigen jaarstijl, het moment waarop het jaartal versprong, aan. Voor Deurne was dat de Nieuwjaarstijl en zodoende versprong het jaartal van 31 december op 1 januari, zoals we dat nu kennen. Asten en Someren gebruikten de Paasstijl en dat betekende dat het nieuwe jaartal pas gebruikt werd met Pasen.
In de oude registers van Asten en Someren kom je dan ook jaarlijks situaties als in het volgende voorbeeld tegen. In een Astens schepenprotocol staan alle akten van 1473 tot en met 1478 ingeschreven. Het register begint met een akte van drie dagen in loemaent ’72 (‘loemaent’ is januari) en er volgen meer akten uit 1472. Op 10 april 1472 verkoopt Jan Goyarts Veraelsfoert aan Eymbert Jan Peters van Scijndel een achtste mud rogge. De rogge moet elk jaar op Onze Lieve Vrouwendag, 2 februari, geleverd worden. Als onderpand gold een stuk land in de Steghen, tussen de grond van Willem den Wagemeker en Jan Goyarts Veraelsfoert, de verkoper. In de volgende akte is een zelfde verkoop vastgelegd tussen Maes Jansen van den Cruys en Gobbel Janssen van Besel. Hier gaat het om een kwart mud rogge en als onderpand een huis in Ommel, naast Art van Best en de kapel van Ommel. Die verkoop vindt plaats op 21 april 1473. Alle volgende akten zijn ook gedateerd in 1473.
Van 10 april 1472 stapt de schrijver over op 21 april 1473. Hij heeft zich echter niet vergist. In 1473 was het op 18 april Pasen. Op die dag versprong in Asten en in Someren pas het jaartal van 1472 naar 1473. Volgens onze telling moeten al de akten in het protocol van 3 januari tot en met 10 april 1472 omgezet worden naar 1473. Dat omrekenen is zeker zo prettig als er een jublileum te vieren valt. Want houd je de geregistreerde datum aan, dan kun je er een jaar naast zitten.
Er zijn meer jaarstijlen dan de Nieuwjaarstijl van Deurne en de Paasstijl van Asten en Someren. Anderen gebruikten de Kerststijl, waarbij het jaartal al op 25 december verspringt. Bij de Nieuwjaarstijl en de Kerststijl blijft een jaar ook een jaar. De Paasstijl had echter ook nog eens het vervelende kenmerk, dat een jaar óf korter óf langer was dan 365 dagen. Pasen valt namelijk niet op een vaste dag, zoals Kerstmis. Pasen kan vallen van 22 maart tot en met 25 april. In Asten en Someren begon 1505 met Pasen 23 maart. 1505 duurde dan tot Pasen 12 april (1506). Dit betekende dat de dagen 23 maart tot en met 11 april twee keer in 1505 voorkomen; eerst vanaf Pasen (1505) en nog eens voor Pasen (1506). 1505 duurde in Asten en Someren dus 385 dagen. En 1506 duurde maar 356 dagen, van 12 april Pasen (1506) tot 4 april Pasen (1507). In 1506 kwamen 4 april tot en met 11 april helemaal niet voor.
In 1575 is in de Spaanse Nederlanden het verspringen van het jaartal per 1 januari standaard ingevoerd, ook dus voor Asten en Someren. Gelukkig, nieuwjaar op nieuwjaarsdag. Gelukkig nieuwjaar!
